Tìm lại điệu hát Dô xưa

Tìm lại điệu hát Dô xưa

Hát Dô tương truyền là do Đức thánh Cao Sơn, một trong bốn vị thánh linh thiêng nhất ở Việt Nam truyền lại. Trải qua bao biến cố của thời gian, điệu hát Dô ít nhiều đã bị mai một, nhưng nét sinh hoạt văn hóa này vẫn được người dân xã Liệp Tuyết, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây lưu giữ và coi đây là một món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống…

Thời xa xưa, điệu hát này thường được biểu diễn trong cung đình, phục vụ vua chúa. Song do lời hát mộc mạc, thanh cao nên rất gần gũi với dân gian. Lối hát cổ truyền gồm 36 làn điệu. Học đủ các làn điệu đó đòi hỏi người học phải có sự say mê, kiên trì. Hội hát Dô cứ 36 năm mới tổ chức một lần nên người biết và dự hội không nhiều, số người nắm rõ 36 làn điệu rất hiếm và nay thường già cả trên 70 tuổi… Trước đây, hát Dô vào ngày thường được coi là điều cấm kỵ.

Đền Khánh Xuân thực sự trở thành nơi sinh hoạt văn hóa của xã Liệp Tuyết

Chị Nguyễn Thị Lan (ngoài cùng bên trái) thu thập điệu hát từ các cụ cao tuổi

Liệp Tuyết vào những ngày hội trở nên náo nức lạ thường. Giữa sân đền Khánh Xuân thoảng mùi hương thanh tịnh, chị Nguyễn Thị Lan có thâm niên hơn chục năm làm Chủ tịch Hội Phụ nữ xã say sưa cùng các cháu nhỏ vừa hát vừa biểu diễn các làn điệu hát Dô dí dỏm, vui tươi. Nào là điệu "Trúc mai" trữ tình, điệu "Lên chùa" vui và thiêng liêng, điệu "Muỗi đốt tứ tung" đầy tính dân gian. Chị Lan quyết tâm đưa điệu hát Dô trở thành một nét sinh hoạt văn hóa thường nhật của người dân xã Liệp Tuyết.
Để làm được điều này, chị đã phải vượt qua biết bao gian lao, thử thách do những quan niệm và cách suy nghĩ của người xưa về điệu hát. Không những thế, cuộc sống của người dân nơi đây còn thiếu thốn, người trẻ lại không biết nhiều về điệu hát, cho nên việc lấy người vào đội hát rất khó khăn. Ngoài ra, công việc thu thập lời hát mất rất nhiều thời gian và công sức.

Trang điểm chuẩn bị biểu diễn


Truyền lại kinh nghiệm

Tuy nhiên, nhờ sự kiên trì, cuối cùng chị cũng đã tập hợp được đội hát và đặc biệt là sự hưởng ứng của các cụ già trong làng tham gia vào việc truyền dạy cho thế hệ con cháu. Chị Lan may mắn được cụ Đàm Thị Điều cho đến nhà học đủ 36 làn điệu trong suốt 4 tháng trời. Kể từ năm 1998 tới nay, chị Lan liên tục mở các lớp học hát Dô và thu hút được rất nhiều người theo học trong đó có cả trẻ em. Và cũng năm này, Câu lạc bộ hát Dô xã Liệp Tuyết được thành lập
Không chỉ hát lời cổ, các thành viên Câu lạc bộ còn đặt lời mới cho những làn điệu hát Dô cổ truyền, tạo nên sự gần gũi, hấp dẫn đối với người nghe. Từ Câu lạc bộ đã xuất hiện các nghệ sĩ, diễn viên chuyên nghiệp. Người hát Dô chuẩn thì không chỉ cần biết hát chay mà phải vừa hát vừa múa, dân gian thường gọi là "Hát Dô chèo tàu". Với những đóng góp đó mà Câu lạc bộ Hát Dô đã được tôn vinh là "địa chỉ Văn hóa" và điệu hát trở thành một trong sáu bộ môn nghệ thuật truyền thống của xứ Đoài.